Wednesday, March 29th., 2017
Η Κρίση του Μαρτίου του '87: Ελλάδα και
Τουρκία στο “μονοπάτι του πολέμου”
Η Κρίση του Μαρτίου του '87: Ελλάδα και
Τουρκία στο “μονοπάτι του πολέμου”
29:03:2017 / 9:2
Πρώτη Δημοσίευση - 2017-03-28 22:28:05
Τελευταία Ενημέρωση - 2017-03-29 09:28:05
Τελευταία Ενημέρωση - 2017-03-29 09:28:05
Του Αλέξανδρου Θεολόγου
Η Τουρκία δεν σταματησε
ποτέ να “παίζει” με το Αιγαίο - πότε για στρατηγικά οφέλη, πότε για
τακτικό, ή ακόμη και για αμιγώς (μικρο)πολιτικά οφέλη. Οι κατά καιρούς
κρίσεις δεν είναι παρά ένα νέο επεισόδιο σε αυτόν τον ακύρηχτο “πόλεμο”
που μαίνεται εδώ και δεκαετίες.
Η Άγκυρα άλλωστε δεν το κρύβει: το Αιγαίο γι' αυτήν είναι “Ιlk Hedef” (Πρώτος Στόχος) και δεν διστάζει να οξύνει την κατάσταση όποτε κρίνει σκόπιμο. Όμως όποιος παίζει με την φωτιά μπορεί και να καεί.
Τριάντα χρόνια πριν, το Αρχιπέλαγος έφθασε πολύ κοντά στο να πάρει φωτιά, σε μια δραματική αλληλουχία γεγονότων που έμεινε στην ιστορία ως η Κρίση του Μαρτίου του '87...
Ήταν οι μέρες που στρατιωτικές μονάδες άφηναν τις έδρες τους και προωθούντο στις προκαθορισμένες θέσεις εκστρατείας, πολεμικά πλοία έβγαιναν στην θάλασσα φορτωμένα “live” πυρομαχικά για τις θέσεις διασποράς τους και τα αεροπλάνα της Π.Α βρίσκονταν σε υψίστη επιφυλακή, πολλές φορές απογειούμενα έχοντας υποστεί τα πολύ βασικά της προ-πτήσεως επιθεώρησης. Στο κιόσκι του σταθμού της Ομόνοιας, ο εφημεριδοπώλης διαλαλούσε το πρώτο θέμα της επικαιρότητας κολλώντας στο τέλος ένα αυστηρό “καθήστε φρόνιμα Μεμέτια....” Ήταν οι μέρες που η Ελλάδα ετοιμαζόταν για πόλεμο.
Το χρονικό μιας κρίσης
Τον Μάρτιο του '87, η χρονίζουσα ελληνοτουρκική διαφορά για το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας οδήγησε το θέμα σε ένα επικίνδυνο κρεσέντο -στα όρια της ένοπλης αντιπαράθεσης. Αρνούμενη να επιλυθεί το ζήτημα μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου όπως επιθυμούσε η ελληνική πλευρά και ανησυχώντας ότι οι ξένες πετρελαϊκές εταιρίες που δραστηριοποιούντο στην Ελλάδα (στο κοίτασμα του Πρίνου) θα ξεκινούσαν νέες έρευνες στο Αιγαίο, η Άγκυρα αποφάσισε να βγάλει -για μια ακόμη φορά- ερευνητικό σκάφος στο Αρχιπέλαγος για έρευνες έξω από την αιγιαλίτιδα ζώνη ελληνικών νησιών.
19 Μαρτίου 1987: Το γνωστό “Πίρι Ρέις” (πρώην “Σισμίκ” εμφανίζεται στα ανοιχτά της Ίμβρου συνοδεία δύο τουρκικών πολεμικών σκαφών, πλέοντας εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων και ακολουθώντας πορεία Ίμβρος-Λήμνος-Σαμοθράκη-Άθως-ανατολικά Σκύρου-Ελλήσποντος. Το Πολεμικό Ναυτικό γίνεται η “σκιά” τους ενώ ο τουρκικός στολίσκος παρακολουθείται στενά και από αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας HU-16B (ASW) Albatross. Το τουρκικό ερευνητικό ποντίζει καλώδια χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών, τα ελληνικά πολεμικά διαμηνύουν στον κυβερνήτη του να μην “κρατά” πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και με δεξοτεχία τον αναγκάζουν να συνεχίσει τον πλού του σε διεθνή ύδατα. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προβαίνει σε έντονη διαμαρτυρία προς τον Έλληνα πρτεσβευτή στην Άγκυρα κάνοντας λόγο για “παρενόχληση” του “Πίρι Ρέις” από τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, για να πάρει την απάντηση ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να προστατεύσει τα δικαιώματά της.
23 Μαρτίου 1987: Ο μόνιμος διπλωματικός αντιπρόσωπος της Τουρκίας στον ΟΗΕ Ολτέρ Τουρκμέν στέλνει στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών έγγραφο καταγγέλλοντας την Ελλάδα για παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Βέρνης. Επικαλούμενος δήλωση του Καναδού επικεφαλής της ξένης κοινοπραξίας ότι η εταιρεία ήταν αποφασισμένη να προβεί στη διενέργεια γεωτρήσεων μέχρι το τέλος του Μαρτίου, όπως όριζε η σχετική σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο, ο Τούρκος εκπρόσωπος υποστήριξε επίσης ότι τον Μάρτιο του 1982 η ελληνική κυβέρνηση είχε διαβεβαιώσει γραπτώς πως δεν θα έκανε έρευνες. Στην πραγματικότητα ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας είχε δηλώσει ως απάντηση σε τουρκικό διάβημα πως «την στιγμή αυτή –a ce moment- η Ελλάδα δεν έχει σε εφαρμογή ερευνητικό πρόγραμμα στο Αιγαίο». Το τουρκικό ΥΠΕΞ θεώρησε βολικό να ερμήνευσε την διατύπωση εκείνη ως επιβεβαίωση των συμφωνηθέντων στη Βέρνη για αμοιβαία αποχή ερευνών. Ακολουθεί φρενήρες διπλωματικό παρασκήνιο και επαφές με ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία για αποκλιμάκωση της κρίσης ενώ η Τουρκία προειδοποιεί φίλους και συμμάχους ότι θα προβεί σε αντίμετρα σε διμερές επίπεδο.
23 Μαρτίου 1987: Το υπουργικό Συμβούλιο στην Άγκυρα εγκρίνει την χορήγηση ερευνητικών αδειών εκτός τουρκικών χωρικών υδάτων στην τουρκική ΤΡΑΟ (Turkiye Petrolleri Anonim Ortakligi) σε τέσσερις περιοχές του βορείου Αιγαίου. Όμως οι παραχωρήσεις αφορούν περιοχές που περικλείουν την Σαμοθράκη αφήνοντας ένα μικρό δίαυλο στη δυτική της πλευρά, μια άλλη εκτείνεται σε ολόκληρο το ΝΑ τμήμα της Λήμνου, η τρίτη καλύπτει περιοχή μεταξύ Σκύρου και Λέσβου και η τελευταία την περιοχή μεταξύ Λέσβου και Χίου. Η ισχύς των παραχωρήσεων ήταν μεχρι τις 26 Σεπτεμβρίου 2003 και σε όλες τις περιπτώσεις οι περιοχές βρίσκοντο ακριβώς μετά την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη των 6 μιλίων, “εγκλωβίζοντας” έτσι εκ των πραγμάτων την Λήμνο και της Σαμοθράκη.
26 Μαρτίου 1987: Η Άγκυρα ανακοινώνει επισήμως την έξοδο του “Πίρι Ρέις” στα διεθνή ύδατα για έρευνες υπό την συνοδεία πολεμικών, προειδοποιώντας ότι σε περίπτωση παρενόχλησής του από την Ελλάδα η Τουρκία θα αντιδρούσε καθώς μια τέτοια ελληνική ενέργεια θα θεωρείτο “αιτία πολέμου”. Με τον Τούρκο πρωθυπουργό Τ. Οζάλ να βρίσκεται εκτός έχοντας υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση και να αντικαθίσταται από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Καγιά Ερντέμ, το ΝΑΤΟ συνεδριάζει στις Βρυξέλλες ανησυχώντας για το ενδεχόμενο πολεμικής αντιπαράθεσης μεταξύ δύο χωρών-μελών. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις τίθενται σε επιφυλακή ενώ η τουρκική αεροναυτική άσκηση “Θαλασσόλυκος” (“Deniz Kurdu”) παρατείνεται.
Από το Καστρί, ο Έλληνας πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δηλώνει ότι πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι “αν οι Τούρκοι επιχειρήσουν γεώτρηση, θα χτυπήσουμε. Πρέπει όλοι να καταλάβουν τις ευθύνες τους. ΝΑΤΟϊκοί, Κοινοτικοί, όλοι. Πρέπει να καταλάβουν ότι οι προειδοποιήσεις μας δεν ήταν μόνο λόγια. Κυρίως οι Αμερικάνοι” Σύμφωνα με τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών Γιάννη Καψή, ο πρωθυπουργός δηλώνει αποφασισμένος σε περίπτωση που οι ΗΠΑ δεν “μαζέψουν” την Τοτρκία να κλείσει την αμερικανική βάση της Νέας Μάκρης, προειδοποιώντας παράλληλα ότι η Ελλάδα θα απαντούσε δυναμικά αν η Τουρκία αποτολμούσε να χτυπήσει εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Οι ελληνικές Ε.Δ κινητοποιούνται, παραμεθόρια χωριά στον Έβρο εκκενώνονται... Καλούνται ορισμένες κλάσεις εφέδρων, όσοι υπηρετούσαν και ήταν να απολυθούν παραμένουν μέχρι νεωτέρας, τα στρατιωτικά νοσοκομεία ετοιμάζονται για πόλεμο. Τα αεροπλάνα της Πολεμικής Αεροπορίας πανέτοιμα -και οπλισμένα- βρίσκονται ουσιαστικά “στο μονοπάτι του πολέμου”, το ίδιο και το Ναυτικό που παίρνει θέσεις στο Αιγαίο ενώ το Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων κατακλύζεται από πληροφορίες για τις κινήσεις των “απέναντι”. Πύρινα πρωτοσέλιδα και άρθρα εφημερίδων δίνουν τον δικό τους πόλεμο και, παλιό ανακλαστικό, τα σούπερ-μάρκετ δέχονται την καθιερωμένη... επιδρομή από νοικοκυρές που άρον-άρον στοιβάζουν στο σπίτι τους “πολεμικούς φόρτους” εφοδίων. Στα ανατολικά, Τουρκικά πολεμικά πλοία παραβιάζουν ελληνικά χωρικά ύδατα πλησίον του Καστελόριζου, τα τουρκικά πρωτοσέλιδα “βάλλουν” μπαράζ εμπρηστικών άρθρων κατά του Έλληνα πρωθυπουργού κατηγορώντας τον για “τυχοδιωκτισμό” και στην έδρα του ΟΗΕ η Τοτρκία προσφεύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας κατηγορώντας την Ελλάδα για. διατάραξη της ειρήνης στην περιοχή του Αιγαίου.
Στο “μονοπάτι του πολέμου”
27 Μαρτίου 1987: Την δεύτερη ημέρα όξυνσης της κρίσης, η τουρκική πλευρά ανακοινώνει την επηυξημένη επιφυλακή των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και οι διπλωμάτες της επαναλαμβάνουν ακούραστα τις θέσεις της Τουρκίας για συμμόρφωση Ελλάδος-Τουρκίας με το Πρωτόκολλο της Βέρνης και επανάληψη “διμερών διαπραγματεύσεων” ως προϋπόθεση για αποκλιμάκωση. Σε περίπτωση παρεμπόδισης του τουρκικού ερευνητικού σκάφους, η Τουρκία θα προβεί στα αναγκαία μέτρα για την προστασία των συμφερόντων της.
Από ελληνικής πλευράς, ο πρωθυπουργός Α. Παπανδρέου αφήνει αιχμές για την διόλου τυχαία, όπως ισχυρίσθηκε, παρουσία του Τούρκου πρωθυπουργού στις ΗΠΑ και το εξαήμερο ταξίδι του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Κάσπαρ Γουαϊνμπέργκερ, στην Τουρκία και δηλώνει ότι “δεν επιζητούμε διαιτησία αλλά σαφώς θέτουμε το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες ενώπιον των ιστορικών τους ευθυνών”. Τονίζοντας ότι θεωρεί το Πρωτόκολλο της Βέρνης ανενεργό μετά την διακοπή των συνομιλιών το 1981, συνεπώς το τουρκικό ερευνητικό δεν έπρεπε να βρίσκεται σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδας, επανέλαβε την ανάγκη παραπομπής του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απορρίπτοντας καθε πολιτικό διάλογο με την Άγκυρα και κατηγόρησε την Συμμαχία και τις ΗΠΑ ότι ανέχονται και ενθαρρύνουν έκνομες πράξεις της Τουρκίας όπως την στρατιωτική κατοχή της βορείου Κύπρου.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ο Γιαννης Καψής καλεί τον Αμερικανό πρεσβευτή Ρόμπερτ Κήλι αφήνοντας αιχμές για πρόθεση των ΗΠΑ να ανεχθούν “αδικαιολόγητη, άμεση και ανοιχτή πρόκληση κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας” την ώρα που το “Πίρι Ρέις” έπλεε προς την θεση Μπά;μπουρας στην Θάσο, 12 μίλια απόμ το νησί και μόλις 2 μίλια από την νθαλάσσια περιοχή που προγραμμάτιζε την διαξαγωγή ερευνών η ξένη κοινοπραξία. Ο Γ.Γ του ΟΗΕ Χαβιέ Πέρες ντε Κουεγιαρ προσεφέρθη να μεσολαβήσει προς εκτόνωση της κρίσης καθώς σύμφωνα με τον Έλληνα υφυπουργό Εξωτερικών, το επόμενο πρωί θα έβρισκε τους στόλους των δύο χωρών σε πορεία σύγκρουσης ανατολικά της Θάσου, με εντολές για τα ελληνικά πλοία να εμποδίσουν, ακόμη και να βυθίσουν αν χρειασθεί το τουρκικό ερευνητικό σκάφος.
Η έντονη ανησυχία φίλων και συμμάχων ότι τυχόν πολεμική σύρραξη μεταξύ δύο χωρών-μελών του ΝΑΤΟ θα οδηγούσε στην ολοκληρωτική κατάρρευση του νοτιοανατολικού σκέλους της Συμμαχίας, αλλά και η επιφυλακτική στάση της Βουλγαρίας -στάση που καθησύχασε το ΝΑΤΟ καθώς φοβόταν ελληνο-βουλγαρικό αντιτουρκικό άξονα- έκαναν τoν προθυπουργό Τ. Οζάλ να δηλώσει τα μεσάνυχτα στο BBC πως το “Πίρι Ρέις” δεν θα βγεί τελικά στα διαφιλονικούμενα ύδατα μόνον εάν η Ελλάδα πράξει το ίδιο. Το ίδιο επανέλαβε με μήνυμά του και προς τον Γ.Γ του ΝΑΤΟ όχι όμως και στην ελληνική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα ο λόρδος Κάριγκτον να ενημερώσει γραπτώς το ελληνικό ΥΠΕΞ για την προοπτική εκτόνωσης της κρίσης.
28 Μαρτίου 1987: Στις 03:00 πμ του Σαββάτου, ο Έλληνας πρωθυπουργός διαμηνύει στον Γ.Γ. Του ΝΑΤΟ μέσω του υφυπουργού Εξωτερικών Καψή ότι καλές οι προσπαθειες για αποκλιμάκωση αλλά η Αθήνα δεν θα δεχόταν πολιτικές συνομιλίες επί νομικού ζητήματος, όπως η υφαλοκρηπίδα. Ήδη, σχεδόν το σύνολο των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού βρισκόταν έτοιμο για εμπλοκή -τουλάχιστον 60 μεγάλα και μικρά πολεμικά σκάφη περιπολούσαν έχοντας διαταγές για χρήση όπλων προκειμένου να παρεμποδισθεί αμφισβήτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Το ελληνικό Ναυτικό βρέθηκε προετοιμασμένο επειδή είχε προγραμματισθεί η άσκηση «Ποσειδών-Δίας» από τις 30 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου. Συνδυάζοντας τις εν λόγω ημερομηνίες με την ημερομηνία λήξης του δικαιώματος ερευνών της κοινοπραξίας «Ντένισον» που διαχειριζόταν την γεώτρηση στο κοιτασμα του Πρίνου, η τουρκική πλευρά παρερμήνευσε τις ελληνικές προθέσεις -λάθος που μπορούσε να αποβει μοιραίο...
Το πρωί της 27ης Μαρτίου, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας συνεδριάζει στα άδυτα του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων του υπουργείου Άμυνας.
Σύμφωνα με τον τότε Αρχηγό Στόλου, Ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη, η εμπλοκή του Π.Ν στην κρίση αρχίζει με το σήμα ΓΕΝ της 02:48 πμ που θέτει τον Στόλο σε κατάσταση στρατιωτικού ανταιφνιδιασμού από τις επτάμισι το πρωί της ίδιας μέρας.
Το ιστορικό σήμα αναφέρει χαρακτηριστικά:
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟ-ΑΜΕΣΟ «Από: Αρχηγό Στόλου Εν πλω (ΑΣ/Π) »Προς: Πλοία και Διοικήσεις Στόλου »Θέμα: Επιχειρησιακές κατευθύνσεις ΑΣ 270508 ΜΑΡ. ’87 »Με ανάληψη από πλοία ετοιμότητας για επιχειρήσεις παρέχονται οι ακόλουθες επιχειρησιακές κατευθύνσεις Αρχηγού Στόλου.
Απόπλους πλοίων εκτελεστεί κατά ομάδες υπό συντονισμόν ΑΣ.
Από απόπλου φυλακές κατά τοιχαρχίες.
Εκτελεστεί δοκιμή όλου του Από απόπλου φυλακές κατά τοιχαρχίες.
Από απόπλου φυλακές κατά τοιχαρχίες.
υλικού με τεχνικές ασκήσεις προς απόκτηση ετοιμότητας για ανάληψη πολεμικών Απόπλους πλοίων εκτελεστεί κατά ομάδες υπό συντονισμόν ΑΣ.
αποστολών. Εκτελεστούν εντατικά γυμνάσια ελέγχου βλαβών.
Αναφορές εντοπισμού κοινοποιούνται ΑΣ/Π.
Ετοιμότητα εφαρμογής τακτικής παραπλάνησης, σύμφωνα με εγχειρίδιο ηλεκτρονικού πολέμου.
Να δοθεί προτεραιότητα σε θέματα διοικήσεως ελέγχου και να τηρείται ενήμερος ο ΑΣ/Π.
Να επιδιωχθεί οικονομία καυσίμων στο πλαίσιο των διεξαγόμενων επιχειρήσεων.
Προσοχή στη λήψη μέτρων προς αποφυγήν αμοιβαίων παρεμβολών μεταξύ φίλιων μονάδων.
Αυστηρή εφαρμογή κανόνων ασφάλειας επικοινωνιών. Να περιοριστούν οι φωνητικές εκπομπές σε δίκτυα HF και UHF.
Όσα μαχητικά αεροσκάφη προσεγγίζουν και δεν αναγνωρίζονται ως φίλια να εγκλωβίζονται και να διατηρείται ετοιμότητα βολής.
Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην απόκτηση και στη διατήρηση εικόνας θέσεων και κινήσεων του αντιπάλου και των δυνατοτήτων του.
Ετοιμότητα οπλικών συστημάτων άμεση.
Σε επαφή με τον αντίπαλο να υφίσταται ανά πάσα στιγμή ετοιμότητα πρώτης βολής, εάν απαιτηθεί.
Μετά την έναρξη βολής να τηρηθεί το δόγμα “κτύπα σκληρά”. Συνέχισε το κτύπημα μέχρι εξουθένωσης του αντιπάλου».
Προσοχή στη λήψη μέτρων προς αποφυγήν αμοιβαίων παρεμβολών μεταξύ φίλιων μονάδων
Αυστηρή εφαρμογή κανόνων ασφαλείας επικοινωνιών. Να περιοριστούν οι φωνητικές εκπομπές σε δίκτυα HF και UHF.
Όσα μαχητικά αεροσκάφη προσεγγίζουν και δεν αναγνωρίζονται ως φίλια να εγκλωβίζονται και να διατηρείται ετοιμότητα βολής.
Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην απόκτηση και στη διατήρηση εικόνας θέσεων και κινήσεων του αντιπάλου και των δυνατοτήτων του.
Ετοιμότητα οπλικών συστημάτων άμεση.
Σε επαφή με τον αντίπαλο να υφίσταται ανά πάσα στιγμή ετοιμότητα πρώτης βολής, εάν απαιτηθεί.
Μετά την έναρξη βολής να τηρηθεί το δόγμα «κτύπα σκληρά». Συνέχισε το κτύπημα μέχρι εξουθενώσεως του αντιπάλου.
“Όταν έφθασε το σήμα” θυμάται ο τότε Αρχηγός Στόλου, “η ανάκληση προσωπικού και η ανάληψη ετοιμότητας υλικού ήταν ήδη σε εξέλιξη. Τα αντιτορπιλικά με σύστημα πρόωσης ατμοστρόβιλου είχαν μπει στη διαδικασία αφής λεβήτων και οι καπνοί από τις τσιμινιέρες πύκνωσαν. Είχε στηθεί στην κυριολεξία ένα πανηγύρι κινητοποίησης. Δίνουν και παίρνουν παραδόσεις και παραλαβές καυσίμων, λιπαντικών, πυρομαχικών, νερού, τροφίμων και άλλων υλικών. Τα ρυμουλκά αραιώνουν τα αντιτορπιλικά στους σημαντήρες. Οι σηματωροί, ριγμένοι επάνω στους προβολείς περιορισμένου τομέα, ανταλλάσουν σήματα. Οι επικοινωνίες σε προμελετημένα σχέδια ενεργοποιούνται και αυτές, έστω και αν πολλοί θα έβριζαν για την εικόνα των τηλεφωνικών συνδέσεων. Μια από τις αμαρτίες του ναύσταθμου ήταν πάντα τα τηλέφωνα...”
Το ξημέρωμα της 28ης Μαρτίου, ο αρχηγός του στόλου Χρήστος Λυμπέρης στέλνει στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού νέα εκτίμηση της κατάστασης: “...Η πολιτικοστρατιωτική κατάσταση προβάλλεται στον Στόλο σαν ένταση, χωρίς θερμά επεισόδια. Αναμένεται συγκέντρωση τουρκικών πλοίων στο Β. Αιγαίο να ενισχυθεί. Αν και μέχρις στιγμής δεν έχουμε ένδειξη παρουσίας υποβρυχίων στο Βόρειο και Κεντρικό Αιγαίο, σε τομείς ζωτικής κυκλοφορίας ελληνικών ναυτικών μονάδων. Επίπεδο ετοιμότητας Στόλου υψηλού. Ηθικό ακμαίο. Διατηρείται ετοιμότητα για ανάληψη προωθημένων επιχειρήσεων...”
29 Μαρτίου 1987: Η κρίση που έφερε τις δύο χώρες στα πρόθυρα κανονικού πολέμου λήγει τελικά με την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους αλλά και... της Ελλάδας από την διενέργεια ερευνών ως είχε δικαίωμα. Τα πολεμικά επιστρέφουν στους ναυστάθμους τους, τα πυρομαχικά ξεφορτώνονται αλλά καποιες μονάδες του Ε.Σ αλλάζουν έδρα αφου πρώτα παραμείνουν εν εκστρατεία για αρκετούς μήνες ακόμη...
Ποιός “νίκησε” όμως στ' αλήθεια σε αυτό το “μπρα ντε φέρ” τριάντα χρόνια πριν;
(Επιπλεον στοιχεία και πληροφορίες από την σχετική έρευνα και το βιβλιο ΠΡΟ-ΙΜΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ του δημοσιογράφου-συγγραφέα Κώστα Μαρδά)
Η Άγκυρα άλλωστε δεν το κρύβει: το Αιγαίο γι' αυτήν είναι “Ιlk Hedef” (Πρώτος Στόχος) και δεν διστάζει να οξύνει την κατάσταση όποτε κρίνει σκόπιμο. Όμως όποιος παίζει με την φωτιά μπορεί και να καεί.
Τριάντα χρόνια πριν, το Αρχιπέλαγος έφθασε πολύ κοντά στο να πάρει φωτιά, σε μια δραματική αλληλουχία γεγονότων που έμεινε στην ιστορία ως η Κρίση του Μαρτίου του '87...
Ήταν οι μέρες που στρατιωτικές μονάδες άφηναν τις έδρες τους και προωθούντο στις προκαθορισμένες θέσεις εκστρατείας, πολεμικά πλοία έβγαιναν στην θάλασσα φορτωμένα “live” πυρομαχικά για τις θέσεις διασποράς τους και τα αεροπλάνα της Π.Α βρίσκονταν σε υψίστη επιφυλακή, πολλές φορές απογειούμενα έχοντας υποστεί τα πολύ βασικά της προ-πτήσεως επιθεώρησης. Στο κιόσκι του σταθμού της Ομόνοιας, ο εφημεριδοπώλης διαλαλούσε το πρώτο θέμα της επικαιρότητας κολλώντας στο τέλος ένα αυστηρό “καθήστε φρόνιμα Μεμέτια....” Ήταν οι μέρες που η Ελλάδα ετοιμαζόταν για πόλεμο.
Το χρονικό μιας κρίσης
Τον Μάρτιο του '87, η χρονίζουσα ελληνοτουρκική διαφορά για το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας οδήγησε το θέμα σε ένα επικίνδυνο κρεσέντο -στα όρια της ένοπλης αντιπαράθεσης. Αρνούμενη να επιλυθεί το ζήτημα μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου όπως επιθυμούσε η ελληνική πλευρά και ανησυχώντας ότι οι ξένες πετρελαϊκές εταιρίες που δραστηριοποιούντο στην Ελλάδα (στο κοίτασμα του Πρίνου) θα ξεκινούσαν νέες έρευνες στο Αιγαίο, η Άγκυρα αποφάσισε να βγάλει -για μια ακόμη φορά- ερευνητικό σκάφος στο Αρχιπέλαγος για έρευνες έξω από την αιγιαλίτιδα ζώνη ελληνικών νησιών.
19 Μαρτίου 1987: Το γνωστό “Πίρι Ρέις” (πρώην “Σισμίκ” εμφανίζεται στα ανοιχτά της Ίμβρου συνοδεία δύο τουρκικών πολεμικών σκαφών, πλέοντας εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων και ακολουθώντας πορεία Ίμβρος-Λήμνος-Σαμοθράκη-Άθως-ανατολικά Σκύρου-Ελλήσποντος. Το Πολεμικό Ναυτικό γίνεται η “σκιά” τους ενώ ο τουρκικός στολίσκος παρακολουθείται στενά και από αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας HU-16B (ASW) Albatross. Το τουρκικό ερευνητικό ποντίζει καλώδια χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών, τα ελληνικά πολεμικά διαμηνύουν στον κυβερνήτη του να μην “κρατά” πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και με δεξοτεχία τον αναγκάζουν να συνεχίσει τον πλού του σε διεθνή ύδατα. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προβαίνει σε έντονη διαμαρτυρία προς τον Έλληνα πρτεσβευτή στην Άγκυρα κάνοντας λόγο για “παρενόχληση” του “Πίρι Ρέις” από τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, για να πάρει την απάντηση ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να προστατεύσει τα δικαιώματά της.
23 Μαρτίου 1987: Ο μόνιμος διπλωματικός αντιπρόσωπος της Τουρκίας στον ΟΗΕ Ολτέρ Τουρκμέν στέλνει στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών έγγραφο καταγγέλλοντας την Ελλάδα για παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Βέρνης. Επικαλούμενος δήλωση του Καναδού επικεφαλής της ξένης κοινοπραξίας ότι η εταιρεία ήταν αποφασισμένη να προβεί στη διενέργεια γεωτρήσεων μέχρι το τέλος του Μαρτίου, όπως όριζε η σχετική σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο, ο Τούρκος εκπρόσωπος υποστήριξε επίσης ότι τον Μάρτιο του 1982 η ελληνική κυβέρνηση είχε διαβεβαιώσει γραπτώς πως δεν θα έκανε έρευνες. Στην πραγματικότητα ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας είχε δηλώσει ως απάντηση σε τουρκικό διάβημα πως «την στιγμή αυτή –a ce moment- η Ελλάδα δεν έχει σε εφαρμογή ερευνητικό πρόγραμμα στο Αιγαίο». Το τουρκικό ΥΠΕΞ θεώρησε βολικό να ερμήνευσε την διατύπωση εκείνη ως επιβεβαίωση των συμφωνηθέντων στη Βέρνη για αμοιβαία αποχή ερευνών. Ακολουθεί φρενήρες διπλωματικό παρασκήνιο και επαφές με ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία για αποκλιμάκωση της κρίσης ενώ η Τουρκία προειδοποιεί φίλους και συμμάχους ότι θα προβεί σε αντίμετρα σε διμερές επίπεδο.
23 Μαρτίου 1987: Το υπουργικό Συμβούλιο στην Άγκυρα εγκρίνει την χορήγηση ερευνητικών αδειών εκτός τουρκικών χωρικών υδάτων στην τουρκική ΤΡΑΟ (Turkiye Petrolleri Anonim Ortakligi) σε τέσσερις περιοχές του βορείου Αιγαίου. Όμως οι παραχωρήσεις αφορούν περιοχές που περικλείουν την Σαμοθράκη αφήνοντας ένα μικρό δίαυλο στη δυτική της πλευρά, μια άλλη εκτείνεται σε ολόκληρο το ΝΑ τμήμα της Λήμνου, η τρίτη καλύπτει περιοχή μεταξύ Σκύρου και Λέσβου και η τελευταία την περιοχή μεταξύ Λέσβου και Χίου. Η ισχύς των παραχωρήσεων ήταν μεχρι τις 26 Σεπτεμβρίου 2003 και σε όλες τις περιπτώσεις οι περιοχές βρίσκοντο ακριβώς μετά την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη των 6 μιλίων, “εγκλωβίζοντας” έτσι εκ των πραγμάτων την Λήμνο και της Σαμοθράκη.
26 Μαρτίου 1987: Η Άγκυρα ανακοινώνει επισήμως την έξοδο του “Πίρι Ρέις” στα διεθνή ύδατα για έρευνες υπό την συνοδεία πολεμικών, προειδοποιώντας ότι σε περίπτωση παρενόχλησής του από την Ελλάδα η Τουρκία θα αντιδρούσε καθώς μια τέτοια ελληνική ενέργεια θα θεωρείτο “αιτία πολέμου”. Με τον Τούρκο πρωθυπουργό Τ. Οζάλ να βρίσκεται εκτός έχοντας υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση και να αντικαθίσταται από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Καγιά Ερντέμ, το ΝΑΤΟ συνεδριάζει στις Βρυξέλλες ανησυχώντας για το ενδεχόμενο πολεμικής αντιπαράθεσης μεταξύ δύο χωρών-μελών. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις τίθενται σε επιφυλακή ενώ η τουρκική αεροναυτική άσκηση “Θαλασσόλυκος” (“Deniz Kurdu”) παρατείνεται.
Από το Καστρί, ο Έλληνας πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δηλώνει ότι πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι “αν οι Τούρκοι επιχειρήσουν γεώτρηση, θα χτυπήσουμε. Πρέπει όλοι να καταλάβουν τις ευθύνες τους. ΝΑΤΟϊκοί, Κοινοτικοί, όλοι. Πρέπει να καταλάβουν ότι οι προειδοποιήσεις μας δεν ήταν μόνο λόγια. Κυρίως οι Αμερικάνοι” Σύμφωνα με τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών Γιάννη Καψή, ο πρωθυπουργός δηλώνει αποφασισμένος σε περίπτωση που οι ΗΠΑ δεν “μαζέψουν” την Τοτρκία να κλείσει την αμερικανική βάση της Νέας Μάκρης, προειδοποιώντας παράλληλα ότι η Ελλάδα θα απαντούσε δυναμικά αν η Τουρκία αποτολμούσε να χτυπήσει εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Οι ελληνικές Ε.Δ κινητοποιούνται, παραμεθόρια χωριά στον Έβρο εκκενώνονται... Καλούνται ορισμένες κλάσεις εφέδρων, όσοι υπηρετούσαν και ήταν να απολυθούν παραμένουν μέχρι νεωτέρας, τα στρατιωτικά νοσοκομεία ετοιμάζονται για πόλεμο. Τα αεροπλάνα της Πολεμικής Αεροπορίας πανέτοιμα -και οπλισμένα- βρίσκονται ουσιαστικά “στο μονοπάτι του πολέμου”, το ίδιο και το Ναυτικό που παίρνει θέσεις στο Αιγαίο ενώ το Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων κατακλύζεται από πληροφορίες για τις κινήσεις των “απέναντι”. Πύρινα πρωτοσέλιδα και άρθρα εφημερίδων δίνουν τον δικό τους πόλεμο και, παλιό ανακλαστικό, τα σούπερ-μάρκετ δέχονται την καθιερωμένη... επιδρομή από νοικοκυρές που άρον-άρον στοιβάζουν στο σπίτι τους “πολεμικούς φόρτους” εφοδίων. Στα ανατολικά, Τουρκικά πολεμικά πλοία παραβιάζουν ελληνικά χωρικά ύδατα πλησίον του Καστελόριζου, τα τουρκικά πρωτοσέλιδα “βάλλουν” μπαράζ εμπρηστικών άρθρων κατά του Έλληνα πρωθυπουργού κατηγορώντας τον για “τυχοδιωκτισμό” και στην έδρα του ΟΗΕ η Τοτρκία προσφεύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας κατηγορώντας την Ελλάδα για. διατάραξη της ειρήνης στην περιοχή του Αιγαίου.
Στο “μονοπάτι του πολέμου”
27 Μαρτίου 1987: Την δεύτερη ημέρα όξυνσης της κρίσης, η τουρκική πλευρά ανακοινώνει την επηυξημένη επιφυλακή των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και οι διπλωμάτες της επαναλαμβάνουν ακούραστα τις θέσεις της Τουρκίας για συμμόρφωση Ελλάδος-Τουρκίας με το Πρωτόκολλο της Βέρνης και επανάληψη “διμερών διαπραγματεύσεων” ως προϋπόθεση για αποκλιμάκωση. Σε περίπτωση παρεμπόδισης του τουρκικού ερευνητικού σκάφους, η Τουρκία θα προβεί στα αναγκαία μέτρα για την προστασία των συμφερόντων της.
Από ελληνικής πλευράς, ο πρωθυπουργός Α. Παπανδρέου αφήνει αιχμές για την διόλου τυχαία, όπως ισχυρίσθηκε, παρουσία του Τούρκου πρωθυπουργού στις ΗΠΑ και το εξαήμερο ταξίδι του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Κάσπαρ Γουαϊνμπέργκερ, στην Τουρκία και δηλώνει ότι “δεν επιζητούμε διαιτησία αλλά σαφώς θέτουμε το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες ενώπιον των ιστορικών τους ευθυνών”. Τονίζοντας ότι θεωρεί το Πρωτόκολλο της Βέρνης ανενεργό μετά την διακοπή των συνομιλιών το 1981, συνεπώς το τουρκικό ερευνητικό δεν έπρεπε να βρίσκεται σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδας, επανέλαβε την ανάγκη παραπομπής του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απορρίπτοντας καθε πολιτικό διάλογο με την Άγκυρα και κατηγόρησε την Συμμαχία και τις ΗΠΑ ότι ανέχονται και ενθαρρύνουν έκνομες πράξεις της Τουρκίας όπως την στρατιωτική κατοχή της βορείου Κύπρου.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ο Γιαννης Καψής καλεί τον Αμερικανό πρεσβευτή Ρόμπερτ Κήλι αφήνοντας αιχμές για πρόθεση των ΗΠΑ να ανεχθούν “αδικαιολόγητη, άμεση και ανοιχτή πρόκληση κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας” την ώρα που το “Πίρι Ρέις” έπλεε προς την θεση Μπά;μπουρας στην Θάσο, 12 μίλια απόμ το νησί και μόλις 2 μίλια από την νθαλάσσια περιοχή που προγραμμάτιζε την διαξαγωγή ερευνών η ξένη κοινοπραξία. Ο Γ.Γ του ΟΗΕ Χαβιέ Πέρες ντε Κουεγιαρ προσεφέρθη να μεσολαβήσει προς εκτόνωση της κρίσης καθώς σύμφωνα με τον Έλληνα υφυπουργό Εξωτερικών, το επόμενο πρωί θα έβρισκε τους στόλους των δύο χωρών σε πορεία σύγκρουσης ανατολικά της Θάσου, με εντολές για τα ελληνικά πλοία να εμποδίσουν, ακόμη και να βυθίσουν αν χρειασθεί το τουρκικό ερευνητικό σκάφος.
Η έντονη ανησυχία φίλων και συμμάχων ότι τυχόν πολεμική σύρραξη μεταξύ δύο χωρών-μελών του ΝΑΤΟ θα οδηγούσε στην ολοκληρωτική κατάρρευση του νοτιοανατολικού σκέλους της Συμμαχίας, αλλά και η επιφυλακτική στάση της Βουλγαρίας -στάση που καθησύχασε το ΝΑΤΟ καθώς φοβόταν ελληνο-βουλγαρικό αντιτουρκικό άξονα- έκαναν τoν προθυπουργό Τ. Οζάλ να δηλώσει τα μεσάνυχτα στο BBC πως το “Πίρι Ρέις” δεν θα βγεί τελικά στα διαφιλονικούμενα ύδατα μόνον εάν η Ελλάδα πράξει το ίδιο. Το ίδιο επανέλαβε με μήνυμά του και προς τον Γ.Γ του ΝΑΤΟ όχι όμως και στην ελληνική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα ο λόρδος Κάριγκτον να ενημερώσει γραπτώς το ελληνικό ΥΠΕΞ για την προοπτική εκτόνωσης της κρίσης.
28 Μαρτίου 1987: Στις 03:00 πμ του Σαββάτου, ο Έλληνας πρωθυπουργός διαμηνύει στον Γ.Γ. Του ΝΑΤΟ μέσω του υφυπουργού Εξωτερικών Καψή ότι καλές οι προσπαθειες για αποκλιμάκωση αλλά η Αθήνα δεν θα δεχόταν πολιτικές συνομιλίες επί νομικού ζητήματος, όπως η υφαλοκρηπίδα. Ήδη, σχεδόν το σύνολο των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού βρισκόταν έτοιμο για εμπλοκή -τουλάχιστον 60 μεγάλα και μικρά πολεμικά σκάφη περιπολούσαν έχοντας διαταγές για χρήση όπλων προκειμένου να παρεμποδισθεί αμφισβήτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Το ελληνικό Ναυτικό βρέθηκε προετοιμασμένο επειδή είχε προγραμματισθεί η άσκηση «Ποσειδών-Δίας» από τις 30 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου. Συνδυάζοντας τις εν λόγω ημερομηνίες με την ημερομηνία λήξης του δικαιώματος ερευνών της κοινοπραξίας «Ντένισον» που διαχειριζόταν την γεώτρηση στο κοιτασμα του Πρίνου, η τουρκική πλευρά παρερμήνευσε τις ελληνικές προθέσεις -λάθος που μπορούσε να αποβει μοιραίο...
Το πρωί της 27ης Μαρτίου, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας συνεδριάζει στα άδυτα του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων του υπουργείου Άμυνας.
Σύμφωνα με τον τότε Αρχηγό Στόλου, Ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη, η εμπλοκή του Π.Ν στην κρίση αρχίζει με το σήμα ΓΕΝ της 02:48 πμ που θέτει τον Στόλο σε κατάσταση στρατιωτικού ανταιφνιδιασμού από τις επτάμισι το πρωί της ίδιας μέρας.
Το ιστορικό σήμα αναφέρει χαρακτηριστικά:
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟ-ΑΜΕΣΟ «Από: Αρχηγό Στόλου Εν πλω (ΑΣ/Π) »Προς: Πλοία και Διοικήσεις Στόλου »Θέμα: Επιχειρησιακές κατευθύνσεις ΑΣ 270508 ΜΑΡ. ’87 »Με ανάληψη από πλοία ετοιμότητας για επιχειρήσεις παρέχονται οι ακόλουθες επιχειρησιακές κατευθύνσεις Αρχηγού Στόλου.
Απόπλους πλοίων εκτελεστεί κατά ομάδες υπό συντονισμόν ΑΣ.
Από απόπλου φυλακές κατά τοιχαρχίες.
Εκτελεστεί δοκιμή όλου του Από απόπλου φυλακές κατά τοιχαρχίες.
Από απόπλου φυλακές κατά τοιχαρχίες.
υλικού με τεχνικές ασκήσεις προς απόκτηση ετοιμότητας για ανάληψη πολεμικών Απόπλους πλοίων εκτελεστεί κατά ομάδες υπό συντονισμόν ΑΣ.
αποστολών. Εκτελεστούν εντατικά γυμνάσια ελέγχου βλαβών.
Αναφορές εντοπισμού κοινοποιούνται ΑΣ/Π.
Ετοιμότητα εφαρμογής τακτικής παραπλάνησης, σύμφωνα με εγχειρίδιο ηλεκτρονικού πολέμου.
Να δοθεί προτεραιότητα σε θέματα διοικήσεως ελέγχου και να τηρείται ενήμερος ο ΑΣ/Π.
Να επιδιωχθεί οικονομία καυσίμων στο πλαίσιο των διεξαγόμενων επιχειρήσεων.
Προσοχή στη λήψη μέτρων προς αποφυγήν αμοιβαίων παρεμβολών μεταξύ φίλιων μονάδων.
Αυστηρή εφαρμογή κανόνων ασφάλειας επικοινωνιών. Να περιοριστούν οι φωνητικές εκπομπές σε δίκτυα HF και UHF.
Όσα μαχητικά αεροσκάφη προσεγγίζουν και δεν αναγνωρίζονται ως φίλια να εγκλωβίζονται και να διατηρείται ετοιμότητα βολής.
Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην απόκτηση και στη διατήρηση εικόνας θέσεων και κινήσεων του αντιπάλου και των δυνατοτήτων του.
Ετοιμότητα οπλικών συστημάτων άμεση.
Σε επαφή με τον αντίπαλο να υφίσταται ανά πάσα στιγμή ετοιμότητα πρώτης βολής, εάν απαιτηθεί.
Μετά την έναρξη βολής να τηρηθεί το δόγμα “κτύπα σκληρά”. Συνέχισε το κτύπημα μέχρι εξουθένωσης του αντιπάλου».
Προσοχή στη λήψη μέτρων προς αποφυγήν αμοιβαίων παρεμβολών μεταξύ φίλιων μονάδων
Αυστηρή εφαρμογή κανόνων ασφαλείας επικοινωνιών. Να περιοριστούν οι φωνητικές εκπομπές σε δίκτυα HF και UHF.
Όσα μαχητικά αεροσκάφη προσεγγίζουν και δεν αναγνωρίζονται ως φίλια να εγκλωβίζονται και να διατηρείται ετοιμότητα βολής.
Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην απόκτηση και στη διατήρηση εικόνας θέσεων και κινήσεων του αντιπάλου και των δυνατοτήτων του.
Ετοιμότητα οπλικών συστημάτων άμεση.
Σε επαφή με τον αντίπαλο να υφίσταται ανά πάσα στιγμή ετοιμότητα πρώτης βολής, εάν απαιτηθεί.
Μετά την έναρξη βολής να τηρηθεί το δόγμα «κτύπα σκληρά». Συνέχισε το κτύπημα μέχρι εξουθενώσεως του αντιπάλου.
“Όταν έφθασε το σήμα” θυμάται ο τότε Αρχηγός Στόλου, “η ανάκληση προσωπικού και η ανάληψη ετοιμότητας υλικού ήταν ήδη σε εξέλιξη. Τα αντιτορπιλικά με σύστημα πρόωσης ατμοστρόβιλου είχαν μπει στη διαδικασία αφής λεβήτων και οι καπνοί από τις τσιμινιέρες πύκνωσαν. Είχε στηθεί στην κυριολεξία ένα πανηγύρι κινητοποίησης. Δίνουν και παίρνουν παραδόσεις και παραλαβές καυσίμων, λιπαντικών, πυρομαχικών, νερού, τροφίμων και άλλων υλικών. Τα ρυμουλκά αραιώνουν τα αντιτορπιλικά στους σημαντήρες. Οι σηματωροί, ριγμένοι επάνω στους προβολείς περιορισμένου τομέα, ανταλλάσουν σήματα. Οι επικοινωνίες σε προμελετημένα σχέδια ενεργοποιούνται και αυτές, έστω και αν πολλοί θα έβριζαν για την εικόνα των τηλεφωνικών συνδέσεων. Μια από τις αμαρτίες του ναύσταθμου ήταν πάντα τα τηλέφωνα...”
Το ξημέρωμα της 28ης Μαρτίου, ο αρχηγός του στόλου Χρήστος Λυμπέρης στέλνει στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού νέα εκτίμηση της κατάστασης: “...Η πολιτικοστρατιωτική κατάσταση προβάλλεται στον Στόλο σαν ένταση, χωρίς θερμά επεισόδια. Αναμένεται συγκέντρωση τουρκικών πλοίων στο Β. Αιγαίο να ενισχυθεί. Αν και μέχρις στιγμής δεν έχουμε ένδειξη παρουσίας υποβρυχίων στο Βόρειο και Κεντρικό Αιγαίο, σε τομείς ζωτικής κυκλοφορίας ελληνικών ναυτικών μονάδων. Επίπεδο ετοιμότητας Στόλου υψηλού. Ηθικό ακμαίο. Διατηρείται ετοιμότητα για ανάληψη προωθημένων επιχειρήσεων...”
29 Μαρτίου 1987: Η κρίση που έφερε τις δύο χώρες στα πρόθυρα κανονικού πολέμου λήγει τελικά με την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους αλλά και... της Ελλάδας από την διενέργεια ερευνών ως είχε δικαίωμα. Τα πολεμικά επιστρέφουν στους ναυστάθμους τους, τα πυρομαχικά ξεφορτώνονται αλλά καποιες μονάδες του Ε.Σ αλλάζουν έδρα αφου πρώτα παραμείνουν εν εκστρατεία για αρκετούς μήνες ακόμη...
Ποιός “νίκησε” όμως στ' αλήθεια σε αυτό το “μπρα ντε φέρ” τριάντα χρόνια πριν;
(Επιπλεον στοιχεία και πληροφορίες από την σχετική έρευνα και το βιβλιο ΠΡΟ-ΙΜΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ του δημοσιογράφου-συγγραφέα Κώστα Μαρδά)